Klassik əsərləri oxumaq, musiqiləri dinləmək ruha rahatlıq gətirir. Dilin zənginliyinə, söz ehtiyatının artmasına, düşüncə və dünyagörüşün formalaşmasına, bir sözlə insanın mənəvi cəhətdən yetişməsinə, daha dəqiq yetkinləşməsinə səbəb olur. Fəqət, hər bir klassik ədəbiyyat nümunəsində dərk və dərs yükü vardır. Klassiklərimiz bu yükü fiziki mənada çiyinlərində, bioloji mənada cismlərində, idraki mənada beyinlərində, mənəvi mənada qəlblərində daşıyıblar.
Yüz on üç il bundan öncə "Təbaət"in sədası "Səda"dan yayılanda satira babamız M.Ə.Sabir məktəblə bərabər, həm də təlim və tərbiyəyə toxundu. Beləcə, şairin "Təbaət"i xalqın mənəvi sağlığına istiqamətlənən "Şərq təbabəti"nə çevrildi. Şeirin ilk misrasında insanın maarif və mədəniyyəti nasıl kəsb etməsi (qazanması) sualına şair ikinci sətirdə təhsil, ülum (elm) ilə cavab verdi. Sabir şeirdə sözün təkinə cütçü kimi gedərək: qan-tərə batıb yer şumladı, tarla tumladı. Təlim, tərbiyə, təhsil, orta məktəb, kitab çapı, ilk mətbəə, onun tətbiqi və tarixindən poetik dillə danışdı.
Artıq iki həftədir ki, bu məsələləri elmi dildə tələbələrə BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin müəllimi Sevinc Əliyeva "KİV-in dili və redaktənin əsasları" fənni əsasında tədris edir. İlk dərsdən sonra daxilimdə mülahizə formalaşır: redaktə sözün su dəyirmanıdır... Dəyirmanda üyüdülən undan hasil olan çörək nə qədər ətirli və bərəkətlidirsə, o cümlədən söz də redaktə "dəyirmanı"ndan keçəndə, KİV-in "dilinə" uyğunlaşanda ürəyəyatan, gözə və qulağa oxşayan olur. Unutmayaq ki, söz də, su da safdır. Hər iki məfhum arasında vəhdət təbii və qanunauyğundur: sözün su lətafəti kimi.
Çingiz Aytmatov deyirdi ki, insan səhər günəşinin şüalarını necə sevirsə, ana dilini də elə sevməlidir. Üstəlik də bir xalqın şifahi ədəbi dilinə abidə ucaldıla... Bundan fəxarətli nə ola bilər axı? Bu ucalığı görməyənlərə – "...doğma dilində danışmağı ar bilən fasonlu ədabazlar"a rəhmətlik B.Vahabzadə haqlı olaraq Vətən çörəyini qənim bilirdi.
Məqamı yetişmişkən: professor Ə. Dəmirçizadə "Kitabi Dədə Qorqud" dastanlarını tədqiq etməsi nəticəsində uzun müddət ayrı düşdüyü bədii yaradıcılığa yenidən qayıdır.
Əgər "KİV-in dili və redaktənin əsasları"ndan danışırıqsa, gərək ötən semestrlərdə rəhmətlik müəllimimiz Nəsir Əhmədlinin tədris etdiyi "Nitq mədəniyyəti" fənnindən də söhbət açaq. O fənn ki, burada dilin müasir sxemi cızılır. Nəsir müəllim tələbələrə sözü doğru tələffüz etməyi, məqamında işlətməyi, qısacası dolaşıq fikirlərimizin kulturolojisini öyrətdi.
Düşünmək nələrisə birləşdirmək, nələrisə ayırmaqdır, – iqtibas A.F.Losevə aiddi. Rus filoloqu düşünməyi düşüncənin sağlam məhsulu kimi təqdim edir. Bəzən də insan sadə fikri təqdim edə, çatdıra bilmir. Rəhmətik Firidun bəy Köçərli demişkən: "Bizim ziyarətimizdir ki, dili dolaşıq olanın fikri də dolaşıqdır. Doğru və salamat fikirli adamların kəlamı düzgün, aydın və açıq olur".
Dərs prosesində aydın oldu ki, ədəbi dilin forması da, norması da nümunəvi ünsiyyətə xidmət edir. Dilin canlılığı ondadır ki, o, öz-özünü tənzimləyə bilir. Dilimizə zorla pərçimləməyə çalışdığımız yad ifadələrin önünə pərçin çəkir: təbii seçmə prosesilə yabançı sözləri çıxdaş edir; demokratik ələkdən keçirir.
Əsgər İsmayılov, BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
